Imago of waarheid

De aanwezigheid van de farizeeërs en schriftgeleerden kun je wel de achtergrondruis van de evangelieverhalen noemen. Telkens duiken ze weer op om hun verontwaardiging te laten blijken over iets dat Jezus doet of zegt.

Dit over en weer van Jezus met de religieuze leiders, voegt een element van drama toe aan de verhalen. Vooral de verrassende manier waarop Jezus telkens de motieven van deze leiders blootlegt en hen confronteert met wat in hun hart is.

Een treffend voorbeeld is te vinden in Lukas 20: 1-8. Dit voorval vindt plaats kort na de intocht in Jeruzalem als Jezus tijdens zijn laatste dagen voor zijn kruisiging het volk onderwijst in de tempel. Hij had de handelslui uit de tempel verdreven, omdat Gods huis een huis van gebed moest zijn en geen commerciële ruimte. De religieuze autoriteiten waren daar niet blij mee. Waarschijnlijk verdienden ze zelf ook aardig aan de tempelmarkt. Het verhaal gaat als volgt:

Jezus werd gevraagd naar zijn bevoegdheid. Maar het is vrij duidelijk dat ze helemaal niet zo geinteresseerd zijn in wat Jezus te zeggen heeft over zijn bevoegdheid. Zij zijn immers de religieuze autoriteiten, met de bevoegdheid van God om het volk te leiden? Dus iemand zoals Jezus die hun autoriteit openlijk ondergraaft, kan niet van God komen. Dat stond al vast. De vraag werd dus alleen gesteld om Jezus in verlegenheid te brengen en hem (en de omstanders) eraan te herinneren wie het voor het zeggen had in de tempel.

Jezus stelt een vraag die religieuze leiders doorgaans graag beantwoorden

De wedervraag die Jezus stelt is precies toegesneden op zijn uitdagers. Deze religieuze machthebbers claimen dat zij degenen zijn die het volk moeten onderwijzen en weten hoe het zit. Dus Jezus stelt een vraag op hun terrein van expertise. Het is ook het soort vraag dat religieuze leiders doorgaans heel graag beantwoorden. Jezus vraagt naar hun mening over de bediening van een beroemde profeet, Johannes de doper. ‘Wat Johannes deed, was dat het werk van God of was het mensenwerk?’

Ze gaan in overleg. Alleen -en hier komt de aap uit de mouw- niet over de vraag die Jezus stelde. Je zou denken dat ze op basis van hun kennis van de schriften een weloverwogen argument zouden kunnen vormen waarom de doop van Johannes wel of niet van God kwam. Maar daar hebben ze het niet over. De waarheid interesseert ze niet. Ze praten in plaats daarvan over hoe ze hun eigen imago kunnen beschermen.

De opties worden overwogen. Als ze zeggen dat God zelf Johannes had geroepen om te dopen, dan zouden ze in hun hemd staan. Ze hadden Johannes net zo min geloofd als ze Jezus geloofden en het volk wist dat. Dan zouden ze moeten toegeven dat ze ernaast hadden gezeten.

Maar het alternatief, dat ze eerlijk zouden toegeven dat ze niet geloofden dat Johannes door God was gezonden, was ook geen optie. Johannes stond namelijk zeer hoog aangeschreven bij het volk. Hij was een profeet van de oude stempel geweest, die zich radicaal had afgekeerd van een leven van comfort, en koos voor een ruig bestaan in de wildernis. Hij sprak de waarheid, zonder zich wat aan te trekken van de goedkeuring van mensen. Uiteindelijk leidde dat tot zijn gewelddadige dood. Hij was een martelaar geworden. De bewondering zat diep bij het volk. Zo diep, dat de religieuze leiders vreesden dat ze gestenigd zouden worden als ze ten aanhoren van deze menigte zouden stellen dat Johannes niet door God gezonden was.

Uiteindelijk kozen ze voor het antwoord dat het minst slecht zou uitpakken voor henzelf, ‘we weten het niet’. Het was een zwaktebod, want het was tenslotte hun baan om dat soort dingen te weten. Maar ze ontkwamen wel aan verdere lastige vragen en woede van de menigte. Ze hadden hun lesje geleerd en in de volgende episode stuurden ze spionnen met een strikvraag naar Jezus. Zo bleven ze zelf verder buiten schot.

Ze hadden kunnen concluderen dat ze ergens een morele afslag gemist hadden

Maar de les die ze hadden kunnen leren, die leerden ze niet. Jezus gaf hun de kans om hun eigen verkeerde motieven onder ogen te zien door hen de spiegel voor te houden. Ze hadden kunnen concluderen dat ze ergens een morele afslag gemist hadden, toen ze beseften dat het hun niet langer ging om de waarheid maar om wat mensen van hen vonden. Er was voor deze religieuze leiders nog een weg terug naar integriteit en oprechtheid, maar ze weigerden.

Het is bedroevend hoe actueel dit verhaal nog steeds is. We bouwen religieuze systemen, waarin autoriteit, imago en geldstromen zo belangrijk worden dat de waarheid op de tweede plaats komt. Ons systeem moet beschermd worden. Hoe meer we profiteren van het systeem, hoe blinder we vaak zijn voor corruptie, en hoe meer we willen opgeven om het in stand te houden. Inclusief onze integriteit.

Jezus reinigde de tempel die tot een ‘rovershol’ verworden was. Er was weer ruimte voor mensen om te bidden en Gods woorden te horen. Als in onze christelijke kerken en organisaties grote schoonmaak moet worden gehouden, aan welke kant staan we dan? De weg terug naar integriteit en oprechtheid kan pijnlijk zijn, maar wat heb je eraan als je, zoals Jezus vroeg, de hele wereld wint maar schade lijdt aan je ziel?