Plaats voor langdurig zieken

Iedereen is wel eens ziek. Maar er zijn ook mensen voor wie ziek zijn een belangrijk deel van hun leven is geworden. Ze hebben bijvoorbeeld altijd pijn, zijn door (psychische) ziekte langdurig beperkt in wat ze kunnen doen of zijn ongeneeslijk ziek.

De langdurig zieken zijn vaak niet heel zichtbaar in de maatschappij. Ze kunnen niet met alles mee doen, en zijn vaker thuis. Het omgaan met de ziekte vergt veel van hun energie. In de maatschappij worden mensen die niet meer helemaal mee kunnen draaien al gauw afgeschreven. Maar hoe gaat dit eigenlijk in de kerk?

Een zieke mag verwachten dat er in de kerkelijke gemeenschap naar hem of haar wordt omgezien. En vaak is dat ook zo. Er wordt voor je gebeden in de dienst, mensen brengen soep, passen op je kinderen, je krijgt pastoraal bezoek en wellicht wat post. Ik heb hele goede voorbeelden gezien van gemeenten waar langdurig zieken er helemaal bij hoorden en niet werden vergeten. Maar het kan ook anders gaan. En daar zijn verschillende redenen voor.

Onze cultuur weet weinig meer van volharding. Als problemen niet opgelost kunnen worden, dan is dat nauwelijks te verdragen.

Onze cultuur weet weinig meer van volharding. Problemen zijn er om op te lossen. Maar als problemen niet opgelost kunnen worden, dan is dat nauwelijks te verdragen. Veel langdurig zieken voelen aan dat ze in de kerk liever een fijn getuigenis horen van iemand die is genezen, dan het zoveelste verhaal over de tegenvallende uitslagen van een scan, een nieuwe operatie of een terugval in depressie.  Ze durven het amper meer te hebben over de chronische pijn of de chemo kuur. Sommige mensen krijgen ook ontzettend veel voor hun kiezen, zoveel dat je je af gaat vragen of het niet verzonnen is. Of hun ziektebeelden zijn zo gecompliceerd dat het erg moeilijk uit te leggen is. We worden ongeduldig of maken domme opmerkingen. Misschien denken we wel stiekem “En nu moet het maar eens over zijn!” Of we gebruiken het feit dat ze weinig of niet naar de kerkdiensten komen als excuus om ze te negeren.

Eerlijk is eerlijk, ook zonder de sores van onze langdurig zieke broeders en zusters, hebben we al genoeg aan ons hoofd. Zo makkelijk worden we elkaar moe. De wet van Christus, onze naaste liefhebben als onszelf, dat komt niet natuurlijk. Maar het is wel, naast het liefhebben van God boven alles, de kern van ons christen-zijn. Als we dat niet kunnen opbrengen als christelijke gemeenschap, wat is dan ons bestaansrecht? Ook hierin worden we opgeroepen om tegen de stroom van de cultuur in te zwemmen. We functioneren als gemeenschap, in wederzijdse zorg, niet op grond van ‘voor wat hoort wat’. In het nederig makende besef dat wijzelf morgen in hun schoenen kunnen komen te staan.

En dat brengt ons bij de andere reden dat langdurig zieken zich soms niet welkom voelen in de christelijke gemeenschap. Voor veel mensen zijn de langdurig zieken een schrikbeeld. Een soort boze droom waarin zij nooit terecht hopen te komen. Ze willen ergens geloven dat de situatie van de langdurig zieke te voorkomen is, door bijvoorbeeld gezonder te eten, positiever te denken of in geloof te gaan staan. Het idee dat iemand zomaar zoveel kan lijden is beangstigend. Het komt dichtbij. De vraag ‘wat als dit mij overkomt’ dringt zich op.  

Hoeveel christenen denken niet onbewust dat God hen voor de echt erge dingen zal behoeden?

Voor sommigen in de kerk raakt dit nog dieper. Hoeveel christenen denken niet onbewust dat ze recht hebben op een goed leven als christen? Dat God hen voor de echt erge dingen zal behoeden? Dat God hen zeker zal genezen als ze ziek worden? Soms is het onbewust, maar het kan er ook bewust zo ingewreven zijn door allerlei welvaartspredikers. Hoe vaak gebeurt het niet dat een langdurig zieke zijn nood deelt en een goed bedoelende broeder of zuster vermaant hem om te gaan staan op de belofte van genezing? Te vaak. Een deel van de kerk weet niet meer hoe ze met lijden om moet gaan en heeft er geen plaats meer voor in haar theologische wereldbeeld.

In zulke gevallen kan het twee kanten op gaan. Of de langdurig zieke verdwijnt stilletjes door de achterdeur, of zijn aanwezigheid is een voortdurende herinnering voor deze broeders en zusters dat hun theologie niet klopt en ze leven met een vals gevoel van zekerheid. Dat schuurt. Soms leidt dat ertoe dat mensen hun standpunten herzien, soms veroordelen ze de zieke als zondig, zwak of ongelovig. Dit laatste is het tegenovergestelde van wat we als kerk geroepen zijn om te doen.

De langdurig zieken onder ons zijn een volwaardig deel van het lichaam van Christus. Zij hebben net als iedere christen gaven en talenten waarmee ze de gemeente kunnen helpen bouwen. En wij hebben net als zij zwakheden en beperkingen waarvoor we Gods genade en elkaars zorg nodig hebben. Er moeten geen tweederangs gemeenteleden zijn.

Langdurig zieken maken ons bewust van de kwetsbaarheid van het leven en leren ons om onze gezondheid niet als vanzelfsprekend te zien, maar als een kostbare gave die we goed moeten gebruiken. Ze herinneren ons er ook aan dat alles hier betrekkelijk is en dat onze hoop niet moet zijn op de dingen die we makkelijk kunnen verliezen.

Ziekte doet iets met je. Langdurige ziekte verandert je wezenlijk. Christenen die dagelijks lijden, leren vaak meer van de rijkdom van Gods genade dan christenen met wie alles van een leien dakje gaat. Het brengt verdieping, een verdieping die de kerk nodig heeft. De inzichten die God hen geeft kunnen ons allemaal tot zegen zijn, en ons versterken, zodat we klaar zijn wanneer voor ons de test komt.

Vragen voor discussie:

• Ben je zelf, of is iemand dichtbij je wel eens langere tijd ziek geweest? Herken je wat in dit artikel staat? Kun je voorbeelden geven van jou eigen ervaring?
• Welke dingen zou jij nooit in de kerk willen horen zeggen als je zelf langdurig ziek was/bent? Wat zou je wel graag willen horen?
• Ken je voorbeelden van mensen die door langdurige ziekte of beperking, verdieping vonden in hun geloof? Wat heb je van hen geleerd?
• Vind jij het moeilijk om een gesprek te beginnen met iemand die langdurig ziek is? Zo ja, wat houdt je tegen?